مقایسه نهاد وزارت در دوره اول خلافت عباسی (132-232)با دوره دوم خلافت عباسی (232-334)

چکیده مقام و منصب وزارت در ایران پیشینه طولانی دارد، عرب ها که قوم بدوی و بدون پیشینه دیوان سالاری و مقام وزارت بودند، به تقلید از ایران عصر ساسانی برای اداره ی بهتر حکومت خود از مقام وزیر و نهاد وزارت استفاده کردند و ایرانیان در جایگاه وزارت در استقرارحکومت عباسیان نقش ویژه ای داشتند. وزیر جانشین خلیفه بود و در هر کاری قائم مقام وی محسوب می شد. کلیه کارهای لشکری و کشوری را اداره می کرد و اغلب وزرایی که در آن عصر سرکار بودند، موالی و ایرانی بودند.از ایرانیان وزیران برجسته ای بر سرکار آمدندکه با اقداماتشان خدمات شایانی برای دولت عباسیان انجام دادند، برمکیان، خاندان بنی سهل ازجمله این وزرا بودند. باگذشت زمان این نهاد دستخوش تغییراتی شد و با آغاز دوره دوم خلافت عباسی و پس از قتل متوکل خلیفه عباسی شکوه و قدرت تشکیلات اداری از بین رفت، به گونه ای که افراد لایق و کاردان از پذیرش وزارت سرباز زدند و عرصه برای افراد سودجو و نالایق فراهم شد . این پژوهش به مقایسه نهاد وزارت در دوره اول خلافت عباسی (232-132) با دوره دوم خلافت عباسی (332-232) می پردازد . نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که نهاد وزارت در دوره اول خلافت عباسی با توجه به قدرت بیشتر خلفا از ثبات و بیشتری نسبت به دوره دوم خلافت عباسی برخوردارداشته است .به گونه ای که در اواخر دوره دوم خلافت عباسی شاهد ظهور منصب امیرالامرایی به جای نهاد وزارت هستیم. واژه های کلیدی: خلافت عباسی، وزارت، برمکیان، بنی سهل ،امیرالامرایی